Opening

In 1970 ging een tv-programma van start dat miljoenen mensen anders naar het geloof deed kijken: Hour of Power. Dit is de dag die de Here heeft gemaakt. Laten we ons verheugen. Nog altijd laat Hour of Power een nieuw geluid voor een nieuwe generatie horen. Als je op God vertrouwt, kan niks je tegenhouden. Want wat uw omstandigheden en problemen ook zijn dit moment kan uw uur van kracht zijn.

 

Samenzang – O Come, All Ye Faithful

Komt allen tezamen, jubelend van vreugde
Komt nu, o komt nu naar Betlehem
Ziet nu de Vorst der eng’len hier geboren
Komt laten wij aanbidden, komt laten wij aanbidden Komt, laten wij aanbidden, die Koning

Jubelend van vreugd’

 

Welkomstwoord door Bobby Schuller en Hannah Schuller

Dit is de dag die God heeft gemaakt. Daarover zullen we ons verheugen. Welkom, welkom. Wat een eer dat u hier bent. God houdt van u en ik ook. Vandaag is een goede dag om in de kerk te zijn. Hier houden we van u, hopelijk gaat u straks verfrist naar huis gereed om dag aan dag als discipel van Jezus te leven. Laten we daarom bidden.

 

Gebed

Heer, we komen tot U in Jezus’ naam en vragen U om door uw Heilige Geest in ons binnenste de liefde van Jezus Christus meer gestalte te geven. Geef ons het kalme ritme van uw genade en help ons altijd het goede te doen. Niet door wilskracht maar uit liefde. In Jezus’ naam, amen.

 

Koor – “Hark! The Herald Angels Sing”

Hoor, de eng’len zingen d’eer van de nieuw geboren Heer

Vreed’ op aarde, ‘t is vervuld. God verzoent der mensen schuld

Voegt u, volken, in het koor dat weerklinkt de hemel door
Zingt met algemene stem voor het kind van Betlehem
Hoor, de eng’len zingen d’eer van de nieuw geboren Heer

 

Schriftlezing – Jesaja 40:1-5 door Hannah Schuller

Luistert u ter voorbereiding op de preek naar Gods Woord. Troost, troost mijn volk, zegt jullie God. Spreek Jeruzalem moed in maak haar bekend dat haar slavendienst voorbij is dat haar schuld is voldaan. Omdat zij uit de hand van de Heer een dubbele straf voor haar zonden heeft ontvangen. Dat wil zeggen: Een dubbele portie vergeving en genade. Hoor, een stem roept: Baan voor de Heer een weg in de woestijn. Effen in de wildernis een pad voor onze God. Laat elke vallei verhoogd worden en elke berg en heuvel verlaagd. Laat ruig land vlak worden en rotsige hellingen rustige dalen. De luister van de Heer zal zich openbaren voor het oog van al wat leeft. De Heer heeft gesproken. We danken U, Heer, dat U onze ketenen van schuld kunt verbreken en dat wij vrij en met een licht gemoed mogen voortgaan.

 

Solozang– Courtney Taylor – Angels We Have Heard on High

Engelen door ‘t luchtruim zwevend zongen zo blij, zo wonderzacht Van de Heer van dood en leven die de vrede op aarde bracht Gloria in excelsis Deo Gloria, in excelsis Deo

Herders waarom zo verheugd? welk groot wonder is geschied! Wat is toch het blijde nieuws dat bezielt uw hemels lied? Gloria in excelsis Deo
Gloria in excelsis Deo

Kom naar Betlehems arme stal, zie Gods Zoon daar rein en teer Zie de Koning van ’t heelal. Kom en kniel dan voor Hem neer Gloria in excelsis Deo
Gloria in excelsis Deo

Gloria in excelsis Deo

 

Proclamatie met Bobby Schuller

Als u nu zit te kijken: Bedankt daarvoor. We willen u er graag bij hebben. Wilt u gaan staan, en met mij de proclamatie uitspreken.

Ik ben niet wat ik doe of wat ik heb. Ik ben niet wat mensen over me zeggen. Ik ben Gods geliefde kind. Dat is wie ik ben. Dat kan niemand mij afnemen. Ik hoef mij geen zorgen te maken of te haasten. Ik mag vertrouwen op mijn vriend Jezus en zijn liefde delen met de wereld.

U mag gaan zitten.

 

Koorzang – Joy to the World

Jubel het uit, de Heer is hier, ontvang het Koningskind Als Redder van de aarde geeft Hij het leven waarde

Dus hemel en aarde, zingt, dus hemel en aarde zingt Dus hemel, hemel en aarde, zingt

Jubel het uit, de Heer regeert, wees blij, verhef je stem Zing als de schepping juicht, aanbiddend voor Hem buigt Een vreugdelied voor Hem, een vreugdelied voor Hem Een vreugde, vreugdelied voor Hem

Zijn koningschap zal eeuwig zijn
Rechtvaardig en vol kracht, rechtvaardig en vol kracht De liefde die Hij bracht, de liefde die Hij bracht
De liefde, de liefde, die Hij bracht

Jubel het uit, de Heer is hier, ontvang het Koningskind Als Redder van de aarde, geeft Hij het leven waarde Dus hemel en aarde, zingt, dus hemel en aarde zingt Dus hemel, hemel en aarde, zingt,

Dus hemel, hemel en aarde, zingt Vreugde, vreugde, vreugde, vreugd

 

Solozang – Todd Strange – Gesu Bambino

In ‘t midden van de winternacht ontsproot een bloem zo fris Geboren een Kind, een roos zo teer, de Koning van liefde en licht De herders en engelen zongen mee, de aarde jubelde ‘t uit
En bij zijn geboorte, sterren van omhoog, straalden de blijdschap uit

Komt laten wij aanbidden komt laten wij aanbidden Komt laten wij aanbidden, die Koning

En weer wordt ons hart met een heilige gloed
Naar deze nacht gericht, die gaf aan de wereld een roos, zo teer De Koning van liefde en licht en iedere stem verhoogt nu zijn Naam Het dankbare koor zwelt aan vanuit de hemel
Naar d’aard kwam Hij, in Hem mogen wij bestaan

Komt laten wij aanbidden, aanbidden onze Heer, Komt, komt, komt, laten wij aanbidden
Laten wij aanbidden, Christus onze Heer

 

God verlost van schuldgevoel

door Bobby Schuller

We zijn in de adventstijd. We tellen af naar Kerstmis. Wie is er klaar voor Kerstmis? Dat klonk goed. Het komt eraan. Advent is het verwachtingsvol vooruitdenken aan Kerstmis. Het is een kerkwoord voor de komst van de Koning. We bereiden ons voor op een feest, bereiden ons hart voor op iets groots: De komst van die grote Koning die alles zal veranderen. Dat doet de kerk ieder jaar: Ze blaast haar verwachting van Jezus’ komst nieuw leven in. We wachten tot Jezus zijn Koninkrijk gaat leiden en weten dat Hij ook komt in de kleine maar belangrijke dingen in ons leven. ‘Advent’ heeft te maken met ‘avontuur’. Het wil zeggen dat het een mooi verhaal wordt, dat iets geweldigs ophanden is.

 

Schuldgevoel

Wij bespreken vier beloften van de Bijbel en vandaag gaat het over schuld en schaamte. De last die u draagt, dat u tekortschiet, schuldig bent, een zondaar, een slechterik, een verslaafde, al die opvattingen over uzelf, dat zijn ketenen. Dat dagelijkse schuldgevoel. Sommigen voelen zich schuldig dat ze zich niet schuldig voelen. Dat is een zware last. Maar vandaag zeg ik u: Uw ketenen worden verbroken in Jezus’ naam. Vandaag worden de ketenen van schuld en schaamte in uw leven verbroken. Geloof het. Uw ketenen worden verbroken in Jezus’ naam. Dat is de belofte van vandaag.

Schuldgevoel vernietigt de menselijke waardigheid. Schuldgevoel tast uw innerlijk aan uw innerlijke gevoelens van waarde, waardigheid en zelfrespect. Jezus wil de ketenen van schuld in uw leven verbreken. Daarom brengen we hier het goede nieuws van kruis en opstanding. De Bijbeltekst uit Jesaja komt u misschien bekend voor als u van Händel houdt. Gods Woord uit Jesaja 40 in deze adventstijd.

Troost, troost mijn volk, zegt jullie God. Spreek Jeruzalem moed in maak haar bekend dat haar slavendienst voorbij is, dat haar schuld is voldaan. Omdat zij uit de hand van de Heer een dubbele straf voor haar zonden heeft ontvangen. Hoor, een stem roept: Baan voor de Heer een weg in de woestijn. Effen in de wildernis een pad voor onze God. Laat elke vallei verhoogd worden en elke berg en heuvel verlaagd. Laat ruig land vlak worden en rotsige hellingen rustige dalen. De luister van de Heer zal zich openbaren voor het oog van al wat leeft. De Heer heeft gesproken. Laat elke vallei…

Dat is de tekst. Heel mooi. Hij zegt: Troost, troost mijn volk. Vertel hen dat hun inspanning is gezien en dat hun zonden zijn vergeven en dat ze voor hun zonden dubbel gestraft zijn. Het dubbele van wat nodig was om te boeten voor hun kwaad. Dat verzoening en vernieuwing en herstel hun deel zijn .

 

Jezus en religie

Die dubbele straf, het Kruis van Jezus, is bedoeld om ons vertrouwen in te boezemen, rust en innerlijke vrede die niemand anders kan bieden. Maar soms, als we nadenken over het Kruis, dan voelen wij helemaal geen vrede of rust, maar schuld. Wij voelen ons schuldig. Jezus had eigenlijk twee religieuze vijanden: De sadduceeërs en de farizeeërs. Die twee groepen religieuze leiders verafschuwden elkaar. De farizeeërs waren academisch, rabbinaal. Eigenlijk een soort dominees. Ze onderwezen de Bijbel. Je werd het door je aan te sluiten bij een bepaalde school. Jezus zelf werd rabbi genoemd en zou farizeeër zijn genoemd als Hij bij een bepaalde groep had gezeten. De farizeeërs mochten Hem niet omdat Hij zich tot geen enkele groep bekende. Hij was dus eigenlijk onbevoegd. Zijn papieren waren niet in orde. Hij doorliep niet alles wat je hoorde te doorlopen als rabbi. Maar als je mensen uit de dood opwekt, moet je toch wel een rabbi zijn. Dat is echt zo.

De farizeeërs

De farizeeërs beten zich vast in drie dingen die je tot een goede gelovige maakten: Besnijdenis, de spijswetten en de sabbat. Wat je deed, deed er niet toe. De farizeeërs waren uitsluitend bezig met spijswetten, besnijdenis en de sabbat. Voor de joden waren dat goede dingen, door God opgedragen. Het waren tekenen van het Verbond, ze waren uitverkoren, waren in het Verbond opgenomen, streefden naar gerechtigheid. Maar die goede dingen werden slechte dingen onder de religieuze leiders omdat het de farizeeërs alleen om die dingen ging en wel in de meest strikte zin. Ze maalden niet om armenzorg noch om andere vormen van gerechtigheid en goedheid. Ze waren onvriendelijk, altijd boos, vonden dat mensen die zich niet aan hun regels hielden, gedood mochten worden. Maar vooral waren het hypocrieten. Zelf torsten ze niet de zware lasten die ze anderen oplegden.

De sadduceeën

De sadduceeën waren… Ze haatten de farizeeërs en zij waren de tempelbeheerders. De naam ‘sadduceeër’ komt van ‘Zadok’, een hogepriester. Zij runden dus de tempel. Ze geloofden niet in de orale traditie, geloofden niet in hemel en hel, noch in beloning of vergelding van gemaakte keuzes, vaak zelfs niet in een geestelijke wereld. Sadduceeër zijn betekende voor hen: de tempeltraditie onderhouden. Offers brengen, rituelen uitvoeren, mooie gewaden dragen. Ze waren rijk en ze waren aristocraten. Voor de sadduceeën was religie een manier om bij de Romeinse politiek te kunnen aansluiten. Het was een route voor joodse mannen naar een hoge post in het wereldlijk gezag. Moreel leven was niet belangrijk voor hen. Ze werden gezien als immoreel. Ze waren vaak in de badhuizen, in hun zijden gewaden. Het was moeilijk om in hen iets goeds, rechtvaardigs en heiligs te zien. Bij de farizeeërs ging het om streng formalisme bij de sadduceeën ging het om moreel relativisme. Niets deed ertoe. Aan de ene kant dus de farizeeërs, aan de andere de sadduceeërs. En die laatste zeggen: Wat je doet maakt niet uit. Als je maar hetzelfde doet als ik. Wat je doet, maakt niet echt uit. Kom naar de tempel, naar de kerk, steun ons, help ons.

 

Gemakkelijk geloof

Ook vandaag is dat nog een metafoor voor het religieuze leven: Strikte mensen aan de ene kant, relativerende mensen aan de andere. De relativeerders brengen ketenen aan omdat ze maar doen wat ze willen, waarna ze innerlijke schuld en schaamte voelen. Dus beide groepen zijn geketend. De farizeeërs door formalisme de sadduceeërs door immoraliteit. Ik doe niks slechts maar toch voel ik mij schuldig en beschaamd tegenover God.

En in het gehaaste milieu van de Kerk van nu, waarin zo weinig wordt gereflecteerd en weinig gefocust op innerlijk leven. Kiezen voor de makkelijke weg. Zowel formalisme als relativisme zijn makkelijk. Ik wil dat u vrij bent en ik hou van u. En er is vrijheid in Jezus Christus. Hij bevrijdt je van alle ketenen en je hoeft je geen dag meer schuldig te voelen. Wilt u zo iemand worden? Dat kan vandaag nog. Als wij ons schuldig voelen of dat nu terecht is of onterecht als we ons schuldig voelen, dan lijden wij. Schuldgevoel omdat je te weinig doet, je kinderen verwaarloost, niet hard genoeg werkt, met geld smijt, te lui bent, moreel verkeerd handelt, op zondag tv kijkt of make-up op hebt. Je mag zondag tv kijken, maar voor sommigen was dat verboden.

 

Vrij van schuldgevoel

Waarover je je ook schuldig voelt, het is altijd pijnlijk. Het doet pijn. Ik denk dat pijn en schuld identiek zijn qua functie en qua beleving. De functie van lichamelijke pijn is, je te laten weten dat er iets mis is. Maar als we pijn voelen, kan dat ook komen door een zenuwbeschadiging. En dat zien we in het religieuze leven van velen. Pijn laat je weten: Er is iets mis, doe er wat aan. Maar permanente lichamelijke pijn is iets afschuwelijks. Sommigen van u hebben nu pijn. Met schuldgevoel is het net zo. Schuldgevoel is soms een symptoom van iets immoreels dat je moet overwinnen. Maar vaak is het net als een zenuwbeschadiging. Eigenlijk is er niks aan de hand, maar de zenuw is beschadigd en doet niet anders dan chronische pijn veroorzaken in je leven. Sommigen, vooral mensen uit een streng religieus gezin of omgeving lijden aan geestelijke zenuwschade. Dan voel je je constant schuldig. Constant. Maar u bent niet schuldig. Sommigen voelen schuld, schaamte over iets dat een ander hen heeft aangedaan. Maar het is uw schuld niet. U bent niet schuldig. God heeft u lief. U bent onschuldig en ik vind het heel erg dat mensen u hebben gekwetst. Velen dragen dat schuldgevoel mee, als een beschadigde zenuw.

 

Schuldgevoel door de regels van de kerk

Mijn moeder vertelde pas dat in de jaren ’50 de evangelische kerken veel strenger waren. Mijn grootouders en mijn ouders zijn opgegroeid met een streng geloof. Mijn moeder zei eens dat veel kinderen in haar kerk bij het volwassen worden echt door een diep dal moesten omdat de Kerk het altijd over de hel had. Je gaat naar de hel als je danst, make-up draagt, naar de film gaat, naar wereldse muziek luistert. Alsof God wilde stellen: Als je naar James Brown luistert, zal je voor eeuwig branden in de hel. Als het zo ligt, waarom zou je dan niet nog veel meer doen? Al die kinderen dachten: Als ik toch naar de hel ga, kan ik net zo goed doen wat ik wil. Dat doet chronische schaamte en schuldgevoel met iemands moraal. Chronische schuldgevoel maakt geen beter, maar een slechter mens van je.

Ooit was ik met Hannah in Swaziland, op zendingsreis. We legden moestuinen aan met Bruce Wilkinson, auteur van ‘Het gebed van Jabes’. We woonden een gebedsbijeenkomst bij. Swaziland, en dat hele deel van Afrika, werd geteisterd door aids. Er werden baby’s geboren met aids. Eén op de vijf mensen had er HIV of aids. We zaten aan een gebedsontbijt. Eén op de vijf aanwezigen had aids en vrijwel elke aanwezige had iemand verloren aan aids. Zonder dat diegene er iets aan kon doen. Ze vroegen drie predikanten om te bidden. Ik als derde. De jongen die vóór mij in gebed ging, was theologiestudent. Hij zei: Vader in de hemel, deze aidsepidemie verbaast U niet. Het was uw bedoeling, als straf voor de seksuele losbandigheid van dit volk. We hebben berouw, Heer, en bidden… Wat hij zei kwam neer op: U maakt dat al die mensen aan aids sterven. Amen. En toen ging hij weer zitten. Ik kwam na hem. En u kent mij. Ik neem zoiets heel hoog op. Hij liep zo weg en ik stond er zo bij. Heel grappig. Ik zei: God schept geen behagen in aids. God haat aids. Gods glorie is niet, dat mensen sterven aan aids. Gods glorie zal erkend worden wanneer aids wordt genezen. En God komt aids genezen. Houd je hoop levend. Ik bad niet eens, het werd een preek.

Later heb ik die jongen nog gesproken in de bus. We discussieerden over zijn theologisch denken en uiteindelijk gaf hij mij gelijk en bood zijn verontschuldigingen aan. Maar tijdens dat gesprek in de bus ging het ook over zonde. Hij zei: we zijn allemaal zondaren. Ik zondig op dit moment. Hoezo? vroeg ik. Of nee, hij zei: Wij zondigen constant. Helemaal niet, zei ik. Wij zondigen soms. Je kunt best een uur lang niet zondigen. Een dag lukt ook wel. En sommigen, zoals mijn vrouw, kunnen een week lang niet zondigen. Hij zei: Ik zondig nu ook. Hoezo dan? vroeg ik. Hij zei: Het is gewoon zo. Veel mensen vinden dat ook, maar hebben er niet goed over nagedacht. Als je zegt dat je altijd zondigt, zelfs als ik niets doe, als ik slaap dan maak je zonde tot iets triviaals en breng je in je leven een heel systeem van schaamte en schuld aan dat niet leidt tot hoop, vreugde, liefde en andere vruchten van de geest maar tot minachting, boosheid en formalisme. En tot dat soort meedogenloze uitlatingen.

Niet meer naar de kerk gaan

Als mensen de Kerk verlaten, is dat vooral omdat ze hebben gezondigd. Als mensen iets fout doen, verlaten ze de Kerk. Maar de Kerk moet bij je zijn als je worstelt met zonde. Daar moet je heen kunnen met al je problemen en liefde ontvangen. De wereld zal geen genezing brengen voor je zonden. De wereld zal je meer doen zondigen of je veroordelen. In de Kerk moet je rust kunnen vinden. God wil niet dat je je schuldig voelt zoals een dokter niet wil dat je pijn hebt in je lijf. Bij pijn in je lichaam moet je naar het ziekenhuis. Bij schuld in je hart naar de liefdevolle handen van de Vader. Schuldgevoel zou je naar Gods liefde moeten voeren voor een royale portie van zijn goedheid en genade. Ik zeg iedereen die hier is en zich eigenlijk altijd schuldig voelt: Het Kruis is voldoende. Zelfs als je je schuldig maakt aan immoreel gedrag. Als je schuldgevoel je niet naar de Kerk en naar God drijft om een beter mens te worden, dan begrijp je Gods liefde niet. Hij zegt niet: Je bent je zonden. Nee, je bent niet wat je doet. Je bent mijn geliefde zoon, mijn geliefde dochter. Kom bij mij, ontvang genade en een nieuw hart dat je tot het goede drijft. En dan nog dit, waarover ik het volgende week misschien nog heb: Als je voortdurend het verkeerde blijft doen is het vooral van belang dat je je gewoonten verandert. Vaak denken wij dat wij voor het verkeerde kiezen. Dat is zo de eerste en de tweede keer, dan kiezen wij voor het verkeerde. Maar de derde, vierde, vijfde keer zitten, kiezen wij al helemaal niet meer.

 

Doorbreek de gewoonte

De grote Amerikaanse psycholoog William James zei: Gewoonten zijn in zekere zin als water. Wat we doen, wordt als een constant sijpelend stroompje water. Op den duur ontstaat dan een spleetje dat op den duur steeds dieper in het oppervlak snijdt en uiteindelijk iets als de Grand Canyon kan worden. Ook in jouw leven kan zich zoiets vormen. Als je nieuwe beslissingen wilt nemen, moet je nieuwe gewoonten aannemen. Daarom zegt de Bijbel: Je moet je niet aanpassen aan de wereld. Verander door je gezindheid te veranderen. Charles Duhigg schrijft hierover in zijn prachtige boek ‘The power of habits’. Veel goede of juist slechte dingen die wij doen komen voort uit goede en slechte gewoonten. Het is niet één beslissing maar het gaat om de vele kleine beslissingen die je dagelijks neemt. Hij vertelt het verhaal van Eugene Polly. Een deel van zijn hersens was aangetast door een virus. Zijn geheugen was vernietigd. Door hem ontstonden nieuwe wetenschappelijke inzichten. Thuis wist hij waar hij was, maar hij kon zich er niet oriënteren. Hij wist niets te vinden, verdwaalde snel. Als hij zat te typen, zei hij: Moet je nou eens kijken, dat kleine computertje. Als ik technicus was, zette ik dat ding in een manshoog rek. En even later: Moet je nou eens kijken. In mijn tijd werd zo een ding in een manshoog rek gezet. En weer vijf minuten later: Moet je nou eens kijken. In mijn tijd stond zo een ding in een manshoog rek. Hij was constant het spoor bijster. Op een dag ging zijn vrouw een eindje met hem wandelen. Elke dag maakten ze dezelfde wandeling. Op een dag werd zij wakker en was hij weg. Ze schrok zich naar. Waar kon hij zijn? Ze schreeuwde het uit, belde het alarmnummer ging zelf op zoek. Toen ze huilend weer thuiskwam zat hij daar in zijn stoel. Hij keek naar History Channel. Naast hem lagen wat dennenappels. Die had hij op de bekende wandeling verzameld. Ze besefte: Zijn geheugen kon niets vasthouden, maar een ander deel van zijn hersens ging over gewoonten. Zijn hersenen werkten niet naar behoren maar ze kon gewoonten aanbrengen. Die wandeling kon hij perfect afleggen. Hij kwam een keer thuis met stenen een keer met een portefeuille en een keer met een puppy. Nooit wist hij waar iets vandaan kwam. Hij had ze gewoon. Hij wist niet wat er was, maar hij volgde een gewoonte.

Als je iets vaak genoeg doet, wordt het makkelijk. Daarom heeft Jezus het over een zacht juk. Het is moeilijk om te doen wat Jezus ons bijbrengt tenzij het wordt vastgelegd in gewoonten. Naar aanleiding van Eugene Polly schrijft Duhigg: De gouden regel voor verandering van gewoonten is: Je kunt een slechte gewoonte niet afschaffen, alleen veranderen. Als je een slechte gewoonte hebt, kan je er niet mee ophouden. Je kunt hem alleen vervangen door een andere gewoonte. Als je gewoonten, goede of slechte, wilt veranderen, moet je nieuwe vormen. Niet je aanpassen aan de wereld, maar je gezindheid veranderen. Dat helpt je te leven zoals Jezus het heeft voorgedaan. Chronisch schuldgevoel is een keten. Mogen je ketenen in Jezus’ naam verbroken worden. Moge je je nooit schuldig voelen, behalve heel even om je naar Gods liefde te drijven. Laat je gewoonte zijn: Telkens als je je schuldig voelt, ijlings Gods liefde en genade op te zoeken. Voel je niet meer schuldig. Vandaag hoef je je niet schuldig te voelen. Doktersvoorschrift: Eén dag zonder schuldgevoel. Neem even vrijaf van je schuldgevoel, wandel in Gods liefde omhels zijn goedheid. Dat zal je maken tot een moreel en goed mens. Laten we bidden.

 

Gebed

We danken U in Jezus’ naam dat uw Kruis volstaat. Of u thuis kijkt of hier bent – wilt u Jezus
volgen, zeg dan met mij: Vader in de hemel, vergeef mij mijn zonden. Verbreek mijn ketenen.
Ik vertrouw op Jezus’ werk. Help me te leven als Hij. Vervul me met uw Heilige Geest. In Jezus’ naam. Amen.

 

Zegen

De Here zegene u en behoede u. De Here doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig. De Here wende u zijn aangezicht toe en Hij geve u vrede. In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen.