Bas Ragas en Ad van Nieuwpoort: Jezus waarom?

De twee weten niet van elkaars bestaan af als ze elkaar op een feestje in Bloemendaal ontmoeten. ‘Het klikte eigenlijk meteen’, vertelt Van Nieuwpoort. ‘Ik kende hem niet en hij kende mij niet. Op een gegeven moment kwam je ook een keer bij mij in de kerk’, richt de predikant zich tot zijn tafelgenoot. Hoe is dat voor Ragas om onder het gehoor van Van Nieuwpoort te zitten? ‘Ik ben gelovig opgevoed. Katholiek. Ik ben misdienaar geweest. Ik was een beetje verdwaald geraakt in het ‘ietsisme.’ Ik leerde Ad kennen en ik luisterde naar zijn preken. Daarin ging het er niet om dat je ‘moet geloven’ of ‘moet vertrouwen’. Het uitgangspunt was: we gaan lezen. Wat staat er? Waar refereert het aan in het Oude Testament als Jezus het heeft over Jesaja of over het delen van het brood? Ik vind het nog steeds een ontdekkingstocht. Het is een toverboek waar ik af en toe door Ad een soort formule van kreeg waardoor ik dacht: oh zo werkt het! Dat vind ik wonderschoon.’

Ragas zelf zegt nog niet klaar te zijn met zijn ontdekkingstocht door de Bijbel. ‘De Bijbel is dik hé. Het mooie aan de verhalen in de Bijbel is dat ze circulair verteld worden. In tegenstelling tot het mensenleven waarvan wij denken dat het altijd lineair verloopt. Je begint en je krijgt een gezinnetje. Je wordt ouder en de kinderen vliegen uit. Je gaat met pensioen en je gaat dood. Maar in de Bijbel zijn die verhalen circulair. Om Jezus of God te vinden, moet je weer terug naar Judea of Jeruzalem. Je moet verhalen opnieuw lezen om te begrijpen waar het eigenlijk over gaat. Je blijft lezen en dat maakt het ook zo spannend’, vertelt Bas Ragas. Als Van Nieuwpoort gevraagd wordt wat, samen met Ragas, zijn grootste ontdekking tot dusver is, zegt hij: ‘Je bent nooit arrivé met de Bijbel maar altijd onderweg. Het is nooit dat je zegt: “Nu weet ik het.” Als dat zo is, moet je denk ik weer aan het begin beginnen’, merkt de predikant op.

Welk verhaal raakt Bas Ragas het meest van de verhalen die hij in de Bijbel leest? ‘Het verhaal wat in Johannes verteld wordt over de overspelige vrouw. Dit verhaal is essentieel voor de wijze waarop Jezus naar die verhalen kijkt. Het gaat over die cancel-cultuur waarin wij zitten tegenwoordig. Voordat je een journalist, een buurvrouw of iemand die gaat scheiden cancelt: kijk eerst eens in de spiegel wie je zelf bent. Heb je geen schoonmaakster die je zwart betaald? Ben jij nooit vreemdgegaan? Heb je nooit die gedachte gehad?’ Eerst in de spiegel kijken en dan pas wat over een ander zeggen. Dat is in naar Ragas’ mening de essentie van het christendom. ‘Dat wordt hier in het verhaal van de overspelige vrouw zo dynamisch verteld.’ Van Nieuwpoort vult aan: ‘Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.’

De hemel geeft. Wie vangt, die heeft. Wat heeft Ragas van de hemel ontvangen in de laatste jaren? ‘Iets meer compassie, vriendelijkheid en voorzichtigheid: zullen we er eens van gedachte over wisselen? Als iemand mij vraagt wat ik ergens van vind, zeg ik: “Laat ik daar eens over nadenken.” Dat.’ In één van de verhalen die Ragas in zijn boek beschrijft, gaat het over David en Goliath. Maar dan met een vergelijking naar deze tijd. ‘Als ik aan Goliath denk, is dat die grote reus waar iedereen bang voor is. En als ik aan David denk, denk ik aan die ene demonstrant die op het Plein van de Hemelse vrede (Tiananmenplein, red.) tegenover die tanks van het communistische regime stond. Dat is dan die grote reus waar iedereen bang voor is. En dan staat er één man op die het verschil maakt. Zijn broers durven het allemaal niet, maar die ene jongen wel. Uiteindelijk wordt hij koning en zit hij daar in zijn paleis. Door God gezegend. Hij gaat niet meer naar het front en ziet een mooie vrouw staan. Op dat moment gaat het ook daar weer mis. In al die verhalen zit er dus een constante zelfkritiek. Een spiegel. Dat maakt het heel spannend. Ik ga mee in dat reusachtige verhaal van David en ondertussen blijkt het ook gewoon een mens te zijn met hele kleine nare trekjes.’

Ook de geschiedenis van Zacheüs de tollenaar komt aan bod in het boek van Ragas. ‘Daar komt die popartiest en rockstar (Jezus, red.) aan en het hele dorp loopt uit. Iedereen bejubelt Hem en met wie legt Hij contact? Met die tollenaar die toevallig in de vijgenboom zit, de boom van schaamte. Jezus gaat met hem eten. De mensen die Jezus bejubelen zeggen: “Waarom ga je in godsnaam bij hem eten?” Het gaat erover dat je gaat praten met mensen die je niet begrijpt en je daar het menselijke van probeert te begrijpen, zonder hen te veroordelen. Dat is denk ik de kracht van het verhaal van Jezus.’ De Bijbel is volgens Bas Ragas geen glad verhaaltje. We treffen er menselijk falen in, maar ook overwinning, mededogen en compassie. Hoe heeft Van Nieuwpoort dat Ragas duidelijk gemaakt? En waarom viel de keuze precies op Jezus? Het had toch net zo goed over Mozes kunnen gaan?

‘Om te begrijpen wie Jezus, heb je Mozes heel hard nodig’, antwoordt Van Nieuwpoort. ‘Hij is degene die zelf ook verwijst naar het oerverhaal waar we allemaal vandaan komen. Alleen men is vergeten hoe dat verhaal ook alweer in elkaar zit en waar het over gaat. In die zin lijkt de situatie waarin Jezus optrad heel erg op de tijd waarin wij leven. Lukas begint met Zacharia en Elizabeth die het eigenlijk ook niet meer geloven. En precies met hen begint het Kerstevangelie’, vertelt de predikant. ‘Het is denk ik één op één te leggen op de tijd waarin wij leven. Wij zijn die verhalen ook kwijtgeraakt en het bezielde verband is weg. Het indrukwekkende is dat dat eigenlijk gethematiseerd wordt in de hele Bijbel. Bij de profeten maar ook in het evangelie. Als die engel in de tempel staat en tegen Zacharias zegt dat Johannes geboren zal worden, verwacht hij dat eigenlijk helemaal niet meer. Hij gelooft er al lange tijd niet meer.’

Van Nieuwpoort en Ragas kiezen er tijdens hun ontdekkingstocht door de Bijbel bewust voor om uit de Statenvertaling te lezen. ‘Wat nog eens vergeten wordt, is dat het een monument in de Nederlandse taal is. Iedereen leest nu die hele makkelijke vertaling maar de Statenvertaling is zo’n rijke Bijbel. Hij zit zo dichtbij het Grieks en Hebreeuws’ zegt Nieuwpoort. Op kleurrijke wijze laat Ragas eveneens zijn voorkeur voor de Statenvertaling spreken. ‘Ik vergelijk het wel eens met het nummer ‘My Way’. Als jij dat nummer ergens in Torremolinos door een dronken vijftiger hoort blèren, dan begrijp je de schoonheid niet. Maar als je Frank Sinatra het origineel hoort zingen, met daarbij het originele arrangement, dan denk je: oh dat is het!

Naast het boek, geeft Ragas ook voorstellingen in het land. Onder de titel ‘In Gods naam’. ‘Wat ik merk in die zalen, maar ook aan lezingen die ik aan niet-gelovige mensen geef, is dat we het verhaal niet meer weten. Ik wist het ook niet. Door Ad ben ik de verhalen gaan lezen en nu heb ik een handvat waar die verhalen over gaan In Nederland zijn er elf vrije dagen waarvan er acht christelijk zijn. Maar waarom dat zo is, weten we niet meer. Hoe gaaf is het dan om te lezen en te denken: ‘Oh zit dat zo in elkaar.’ Mijn vrouw Tooske heeft het boek gelezen. Ze vond het fantastisch en had het in een dag uit. Ze zei: ‘Nu weet ik ook alles, maar daar heb jij vier jaar over gedaan.”‘